672. THỊ ĐAO HOÀN CA

Tình cờ ở Phương Hoàng cổ trấn, TQ

THỊ ĐAO HOÀN CA

劉禹錫 

Lưu Vũ Tích (772-842)

Tình cờ đọc bài của một tác giả trên Safechat, viết về bài thơ THỊ ĐAO HOÀN CA của Lưu Vũ Tích. Tác giả bài viết (xin được không nêu tên) cho rằng các dịch giả trước đây đều chưa hiểu ý tứ bài thơ của nhà thơ thời Trung Đường này. Tác giả khẳng định dịch thơ không phải dễ. Các bản dịch trước đây phần lớn thiếu chất thơ.

Tôi xin không bàn và cũng không nêu bản dịch của tác giả, bởi chưa có sự cho phép, hơn nữa cần trân trọng cái riêng của từng người. Vì vậy, tôi đọc và dịch bài thơ thành hai bản. Tôi chỉ dịch theo cách cảm hiểu của mình và đăng lên để các bạn thưởng thức.

Chỉ mong qua bài thơ, sẽ hiểu sự tương đối của ngôn ngữ. Ngôn ngữ chẳng qua cũng chỉ là một loại “Mã ký hiệu” như tất cả các mã ký hiệu khác. Ngôn ngữ vẫn có những hạn chế nhất định trong việc biểu đạt nội dung ý nghĩa. Nói trái ý Jacobson: Cái biểu đạt có khi cũng vênh lệch với cái được biểu đạt. Những lúc như thế, ngôn ngữ thân thể lại rất có ích, thậm chí có giá trị hơn. Tứ thơ của Lưu Vũ Tích là một minh chứng.

Cũng mong vì tính tương đối và  tình văn chương mà lượng thứ cho.

Nguyên tác:

視刀環歌 [1] 

常恨言語淺，
不如人意深。
今朝兩相視，
脈脈萬重心。

Phiên âm:

THỊ ĐAO HOÀN CA

Thường hận ngôn ngữ thiển,
Bất như nhân ý thâm.
Kim triêu lưỡng tương thị,
Mạch mạch vạn trùng tâm.

Dịch nghĩa:

CA KHÚC TÌNH YÊU

Thường hận lời nói cạn cợt,

Không chuyên chở được ý tứ thâm sâu.

Sáng nay đôi bên nam nữ nhìn nhau,

Mới thấy ánh nhìn bằng vạn lời tâm tình.

Dịch thơ:

CA KHÚC TÌNH YÊU

                1

Lời nói thường cạn cợt,

Chẳng chở được ý sâu.

Trong ánh mắt đôi lứa,

Tình đã thầm trao nhau.

               2

Giận lời thường bất lực,

Chẳng diễn rõ ý người.

Trong ánh nhìn đôi lứa,

Tình yêu vừa lên ngôi.

            Hoàng Dục dịch

 

Đà Nẵng, 13-05-2021

---

^[1]  Trong tiêu đề bài thơ có ba từ cần lưu ý. “Đao” là cây đao, cây kiếm, vũ khí chiến đấu của đấng mày râu. “Hoàn” là cái vòng đeo tay, vật trang sức của phụ nữ. “Đao” và “hoàn” là hai hình ảnh hoán dụ nghệ thuật tượng trưng cho trai và gái, cho lứa đôi yêu nhau. “Thị” là nhìn, coi; là một động từ. Nhà thơ nhìn ánh mắt tình tứ của đôi trai gái mà cảm như nghe được khúc ca tình yêu đang dậy lên trong lòng họ. Nhan đề như vậy là thống nhất với tứ thơ. Vì thế, chỉ có thể dịch là: "Bài ca về cái nhìn của nam nữ". Tạm đặt nhan đề như sau: “Ca khúc tình yêu”.,