648. VÔ ĐỀ- VUA THÀNH THÁI

Lăng vua Gia Long

  VÔ ĐỀ

             Vua Thành Thái

Vua Thành Thái  (1879-1954), tên khai sinh là Nguyễn Phúc Bửu Lân. Ngài là vị hoàng đế thứ 10 của triều Nguyễn, trị vị từ 1889 đến 1907. Ngài là một vị vua yêu nước, có tình thần dân tộc cao, rất cầu tiến, đã tham gia chống Pháp nên bị đày ra đảo Réunion ở Ấn Độ Dương, là vùng đất thuộc Pháp. Bài thơ Không đề trích trong Thi ca miền Trung Việt Nam do Lưu Trọng Minh sưu tầm và biên soạn, NXB Giao thông Vận tải, 2004. Tương truyền bài thơ này nhà vua cảm tác khi dự lễ khánh thanh cầu Paul Doumer (cầu Long Biên) ở Hà Nội. Bài thơ thể hiện tấm lòng yêu nước thương dân vô bờ bến của nhà vua. Đồng thời, tác phẩm cũng phê phán quan lại đương thời, văn cũng như võ, chỉ biết xênh xang áo mũ, chỉ biết sống ích kỷ và hưởng thụ, mặc cho nước mất và dân nô lệ.

Nguyên tác:

無題  

武武文文著錦袍，
朕為天子獨艱勞。
三杯紅酒群黎血，
一盞青茶百姓膏。
民淚落何予淚落，
歌聲高也哭聲高。
休談此潰干戈靜，
禍福將來付爾曹

Phiên âm:

Võ võ văn văn trước cẩm bào,

Trẫm vi thiên tử độc gian lao.

Tam bôi hoàng tửu quần lê huyết,

Nhất trản thanh trà bách tính cao.

Dân lệ lạc hà dư lệ lạc,

Ca thanh cao xướng khấp thanh cao.

Hưu đàm thử hội can qua tịnh,

Họa phúc tương lai phó nhĩ tào.

Dịch nghĩa:

            KHÔNG ĐỀ

Quan võ quan văn xênh xang khoác áo gấm,

Trẫm là thiên tử mà một mình gian lao.

Ba chén rượu hoàng cung là máu của chúng dân,

Một chén trà xanh là cao xương của trăm họ.

Trời tuôn mưa như nước mắt của dân chúng rơi,

Tiếng hát càng cao thì tiếng khóc càng cao.

Chuyện giặc giã bây giờ đã yên ắng,

Họa phúc tương lai phó mặc cho các khanh.

Dịch thơ:

Áo gấm xênh xang văn võ quan,

Là vua mình trẫm gánh gian nan.

Ba chung  rượu đỏ là tinh huyết,

Một chén trà xanh ấy cao xương.

Trời đổ nước mưa dân đổ lệ,

Tiếng ca cao vút  khóc cao hơn.

Can qua thuở ấy giờ yên ắng,

Họa phúc nay mai mặc các khanh.

                           (Hoàng Dục dịch)

Đà Nẵng, 01-2021

P/S: Bài thơ này có ý kiến cho rằng không phải của vua Thành Thái. Đặc biệt, bài thơ cũng có một vài dị bản khác. Văn bản thơ trên được  trích từ Thivien.net.

_________________