664. CHƯ TƯỚNG KỲ 3

Đình làng Kế Môn, Thừa Thiên Huế

CHƯ TƯỚNG KỲ 3

杜甫 

Đổ Phủ

Bài thơ được Thi Thánh Đỗ Phủ sáng tác năm 766. Đây là thời kỳ An Lộc Sơn nổi dậy. Nhà Đường suy yếu. Lạc Dương, kinh đô nhà Đường bị thiêu rụi. Đất nước bị chia năm xẻ bảy. Đất Kế Môn ban cho con cháu vua Đế Nghiêu nay ở đâu. Đất ban cho con cháu các quan lớn trong triều cũng vậy. Trong khi các quan lớn trong triều tìm đất lập ấp, xây dinh cơ cho con cháu thì binh sĩ ngoài mặt trận, nơi ải quan thiếu lương thực. Quân lính ngày một suy yếu. Trước thực trạng này, Tướng quốc Vương Tấn đưa ra chính sách cho binh lính cày cấy tự cung tự cấp lương thực là một kế sách hay.

Mỗi bài của Đỗ Phủ là một bức tranh hiện thực, một hiện thực rách nát, đen tối của thời đại. Thơ là tiếng lòng yêu nước thương dân của ông. Chư tướng kỳ 3 là một bài thơ như vậy.

Riêng với người viết bài này. Sỡ dĩ dịch bài thơ này vì vừa yêu thơ họ Đỗ vừa muốn làm rõ tên một vùng đất có liên quan đến tên làng mình, đó là Kế Môn. Mong rằng đây cũng là một tư liệu giúp hiểu hơn về tên làng Kế Môn, Điền Môn, Phong Điền, Thừa Thiên-Huế.

Nguyên tác:

諸將其三  

洛陽宮殿化為烽，
休道秦關百二重。
滄海未全歸禹貢，
薊門何處盡堯封？
朝廷袞職雖多預，
天下軍儲不自供。
稍喜臨邊王相國，
肯銷金甲事春農。

Phiên âm:

CHƯ TƯỚNG KY 3

Lạc Dương cung điện hoá vi phong,

Hưu đạo Tần quan bách nhị trùng.

Thương hải vị toàn quy Vũ Cống,

Kế Môn hà xứ tận Nghiêu phong?

Triều đình cổn chức tuy đa dự,

Thiên hạ quân trừ bất tự cung.

Sảo hỉ lâm biên Vương tướng quốc,

Khẳng tiêu kim giáp sự xuân nông.

            (Thơ Đỗ Phủ, NXB Văn hoá thông tin, 1996)

Dịch nghĩa:

CÁC TƯỚNG KỲ 3

Cung điện nơi Lạc Dương nay hoá thành đống tro,

Thôi đừng nói rằng ải Tần kia hai người chống được trăm!

Bể xanh chưa thấy thu về chung một đất đai của vua Hạ Vũ,

Vùng nào nơi Kế Môn đã phong cho con cháu đế Nghiêu?

Các chức lớn trong triều tuy có rất nhiều người được như thế,

Nhưng lương thực bên ngoài cho lính thì không tự cung ứng lấy được.

Mừng rằng nơi biên giới có người như Vương Tấn làm tướng quốc,

Đã biết dùng chính sách cho lính về làm ruộng.

Dịch thơ:

CÁC TƯỚNG KỲ 3

Lạc Dương cung điện hóa tro than,

Tần ải thắng to miễn luận bàn.

Đông Hải chưa thành đất Hạ Vũ,

Kế Môn đâu đó Đế Nghiêu ban.

Quan triều chức lớn đều như thế,

Để lính không lương chốn ải quan.

Vương Tấn giữ biên làm tướng quốc,

Dùng binh cày cấy trí khôn ngoan.

Hoàng Dục dịch

03-2021