655. XUÂN NHẬT TỨC SỰ

Chùa Hội Phước, Quảng Nam

XUÂN NHẬT TỨC SỰ

玄光禪師

Huyền Quang thiền sư

Theo nhóm biên soạn Thơ văn Lý Trần, T.II, xuất bản năm 1989, bài thơ này do Thiền sư Huyền Quang Lý Đạo Tái sáng tác. Gần đây, năm 1984, GS Lê Mạnh Thát cho bài thơ này do Thiền sư Ảo Đường Nhân Trung  (đời Tống) sáng tác. Đến năm 2017. Đoàn Lê Giang trong bài viết “Xuân nhật tức sự”-Hành trình đi tìm tác giả bài thơ, bằng những luận chứng khoa học, đã khẳng định: “Xuân nhật tức sự vốn là bài Xuân nữ oán của Chu Giáng (*) đời Đường được Thiền sư Ảo Đường Trung Nhân đời Tống sửa lại theo kiểu “nghĩ cổ” (mô phỏng người xưa), một cách sáng tác thường thấy của các Thiền sư: mô phỏng bài thơ trước để lồng vào đó ý tưởng Thiền của mình. Việc dùng thơ diễm tình để giác ngộ là một pháp môn thường thấy trong việc giác ngộ Thiền thời Đường, Tống. Trong trường hợp này, Thiền sư Ảo Đường Trung Nhân lấy một bài thơ tình, có tính chất diễm sắc để nói về cái vô thường và cái tâm giác ngộ”.

Có lẽ, bài thơ này Thiền sư Huyền Quang cũng mượn thơ Ảo Đường Trung Nhân theo lối “Nghĩ cố” chăng?

Bài thơ được nhiều người dịch, trong đó bản dịch của Thiền sư Nhất Hạnh là  hay nhất. Tuy vậy, tôi cũng mạo muội dịch theo cách riêng cuat mình.

Nguyên tác:

春日即事
二八佳人刺繡持， 
紫荊花下轉黃鸝。
可憐無限傷春意， 
盡在停針不語時。          

Phiên âm:

XUÂN NHẬT TỨC SỰ

Nhị bát giai nhân thích tú trì

Tử kinh hoa hạ chuyển hoàng ly

Khả liên vô hạn thương xuân ý

Tận tại đình châm bất ngữ thì.

Dịch nghĩa:

TỨC CẢNH NGÀY XUÂN

Người đẹp tuổi vừa đồi tám ngồi thêu gấm chậm rãi,

Dưới lùm hoa tử kính, chim hoàng oanh hót líu lo,

Thương biết bao cái ý thương  xuân của nàng

Cùng dồn lại ở giây phút dừng kim không nói gì.

Dịch thơ:

Huệ Chi dịch:

Lỏng tay thêu gấm gái yêu kiều,

Hoa rợp, oanh vành lảnh lót kêu.

Bao nỗi thương xuân, thương biết mấy,

Là khi không nói, chợt dừng thêu.

Nguyễn Lang (Thiền sư Thích Nhất Hạnh) dịch:

Chầm chậm cô em thêu bức gấm

Oanh vàng ríu rít khóm tường vi

Thương sao man mác niềm xuân động

Ấy phút dừng kim chẳng nói gì 

Hoàng Dục dịch:

TỨC CẢNH NGÀY XUÂN       

Đôi tám cô em thêu gấm sa,

Oanh vàng hót dưới tử kinh hoa.

Thương nàng ý tiếc xuân vô hạn,

Trong phút dừng kim chẳng nói ra.

                       Đà Nẵng, 2021

__________________

(*) Bài thơ XUÂN NỮ OÁN của Chu Giáng:

Nguyên tác:

春女怨 

獨坐紗窗刺繡遲，

紫荊花下囀黃鸝。

欲知無限傷春意，

盡在停針不語時。

Phiên âm:

Khuê nữ oán

Độc tọa sa song thích tú trì,

Tử kinh hoa hạ chuyển hoàng ly.

Dục tri vô hạn thương xuân ý,

Tận tại đình châm bất ngữ thì.

Dịch nghĩa:

Cô gái ngồi một mình bên cửa sổ rèm lụa đang chầm chậm thêu

Dưới lùm hoa tử kinh chim oanh đang ca hót.

Tôi muốn biết ý tiếc xuân vô hạn của nàng,

Tất cả đọng lại vào lúc nàng dừng kim không nói năng gì.

Dịch thơ:

Thêu chậm một mình bên song khuê,

Trong hoa ríu rít chim hoàng ly.

Biết chăng ý tiếc xuân vô hạn,

Đọng lúc dừng kim chẳng nói gì.

                        (Đoàn Lê Giang dịch)