226. MỘT GÓC QUÊ TÔI

Vào trang web họ Lê của các làng Thanh Hương - Phù Nông - Ưu Điềm - Kế Môn, gặp bài viết này, nên trích đăng ở đây.   

                             THƯ VIỆN LÀNG KẾ MÔN

                                                         BS HỒ ĐẮC DUY

     Về Huế đi ra thị trấn Sịa qua đò Vĩnh Tu hay đò Ca Cút trên phá Tam Giang rồi đi hết làngThế Chí Tây là làng Kế Môn.

     Làng Kế Môn là một làng nổi tiếng không những ở miền trung mà là cả nước , ngôi làng có 3 di tích độc đáo đó là chùa Làng Kế Môn , Thư viện và Tổ đỉnh Kim hoàn, vùng đất này là quê hương của nghề kim hoàn Việt Nam, nơi sinh ra những người thợ kim hòan khéo tay với kỹ thuật điêu luyện, ngón nghề gia truyền …Những người thợ kim hoản của làng Kế Môn và các cửa hiệu của họ có mặt ở nhiều thành phố lớn như Saigòn Đà Lạt – Hà Nội Huế , Nghề kim hoàn của họ phát triển không chỉ ở trong nuớc mà còn khắp nơi trên thế giới như ở Hoa kỳ , họ có mặt từ Oakland – California cho đến Portland – Origan , Houston – Texas… chỗ nào có cộng đồng người Việt là có của hiệu của họ

     Truyện kể về ông tổ nghề Kim Hoàn ở Huế , Vào cuối đời Chúa Nguyễn Phúc Khoát, có ông Cao Đình Độ (1746 ) người làng Cẩm Tú, tỉnh Thanh Hóa, sống bằng nghề bịt đồng thau như hàn khay đồng gãy, bịt chén kiễu bể … nhờ đôi bàn tay khéo léo, óc thẫm mỹ . sáng trí , chăm chỉ , ông được một người Tảu truyền nghề kim hoàn , cho sau trở thành một nghệ nhân đặc biệt., ông mang vợ và con vào Thuận Hóa, lập nghiệp tại làng Kế Môn , ( thuộc xã Điền Môn – huyện Phong Điền –Tỉnh Thừa Thiên ) Nhờ biệt tài và am hiểu nghệ thuật kim hòan , ông được vua Quang Trung trọng dụng cho làm trong ngành ngân tượng, là nơi chuyên làm đồ trang sức cho hoàng gia. Sau vua Gia Long lên ngôi ngành ngân tượng phát triễn nhiều hơn trở thành một ngành nghệ thuật cao . Ông Cao Đình Độ và con trai của ông là Cao Đình Hương (1773) có dịp thi thố tài năng Hiện tại những tác phẫm kim hoàn vào đầu triều đại nhà Nguyễn đều mang dáng dấp nghệ thuật tài hoa của gia đình ông.

     Cả hai cha con được tôn vinh là đệ nhất và đệ nhị tổ sư nghề kim hoàn tại Huế. Lăng mộ của hai ông được kiến trúc rất công phu, với những nét hoa văn độc đáo.

Đến nay, giòng họ của ông đã truyền được hơn 7 đời, , Mỗi năm vào ngày giỗ tổ, các thợ kim hoàn khắp nơi thường tề tựu về tổ đình kim hoàn thăm viếng và dâng hương

Dịp giỗ tổ cũng là ngày bà con giòng họ họp mặt từ đó những công việc từ thiện , những hoạt động văn hóa xã hội của cộng đồng làng Kế Môn được đem ra bàn đến trong đó có việc thành lập Thư Viện làng Kế Môn .

      Làng Kế Môn cũng còn nơi chôn rau cắt rốn của một nhân vật nỗi tiếng là Bs Hồ Tá Khanh vào dầu thế kỷ 20 . Năm 1926 ông tham gia lễ truy điệu ông Phan Châu Trinh, bị đuổi học, ông trốn sang Pháp sau học trường đại học Y khoa Paris, tốt nghiệp y khoa bác sĩ , ông là thành viên trong nhóm ông Phan văn Hùm

      Năm 1942 ông cùng các bạn văn thành lập báo Văn Lang , năm 1945 được ông Trần Trọng Kim mời tham gia nội các với chức vụ bộ trưởng bộ kinh tế sau khi nội các của ông Trần Trọng Kim sụp đổ, viên cao ủy Pháp là Bollaert thỉnh cầu ông giữ một chức vụ quan trọng trong chính phủ Nam Kỳ nhưng ông từ chối

     Trong một lần đi thăm các điểm để Tủ Sách Giải Trí Giáo Dục dành cho thiếu nhi ở nông thôn ở vùng Phong Diền , Quãng Điến chúng tôi được cư dân ở đây giới thiệu đến thăm thư viện làng Kế Môn

      Dẫn vào làng Kế Môn là một con đường bê tông con đường này do một ngừoi dân của làng hiến tặng , nó mang tên “Đường bê tông Nguyễn Thanh Côn “, dài 2400 m, dọc đường, có đến mấy chục ghế đá kiểu công viên nằm cách nhau vài trăm mét , Ở giữa làng , bên đường người ta đọc thấy một tấm bảng màu xanh ghi : “Thư viện làng Kế Môn”

       Thư viện làng Kế Môn là một ngôi nhà khang trang , thuộc xã Điền Môn, huyện Phong Điền là thư viện làng duy nhất tại Thừa Thiên-Huế , được thành lập năm 1999, do ông Hồ Huệ -một người thợ kim hoàn, khởi xướng và bỏ tiền xây dựng nhằm giúp bà con xóm giềng trong làng và người dân địa phương có cơ hội để đọc sách. Thư viện gốm có 2 nhà , ngôi nhà chính dùng làm thư viện và ngôi nhà nhò cho gia đình người thủ thư ở , phía trước là một khoảng sân , đến mùa gặt người ta phơi lúa ở đó

        Bố trí trong thư viện là 2 kệ sách nhiều tầng , một tủ sách , một bàn dài , một bàn tròn với các ghế dựa bằng gỗ dùng cho độc giả

      Thư viện Kế Môn bao gồm nhiều chủng loại sách từ lịch sử, văn chương, danh nhân, cho đến các loại các cẩm nang, sách nghiên cứu , sách học làm người, sách truyện , truyện tranh thiếu nhi , tạp chí … và một bộ sưu tập tem

       Khi chúng tôi đến thăm là lúc thư viên mỡ cửa , người thủ thư là một phụ nử trẻ đang bế một cháu bé trên tay , chị ta chỉ cho chúng tôi mấy chổ để sách , rót nước mời chúng tôi rồi đi xuống nhà dưới

        Tôi hỏi thăm , được biết chị chỉ là người coi sóc nhà cửa , xếp đặt sách vở cho ngay ngắn . quet tước bui bặm… Chị chưa được huấn luyện về một khóa học nghiệp vụ nào về thư viện

Chúng tôi ngồi lại xem cách xếp sách trên kệ , tiêu đề các sách , chủng loại…và hướng dẫn cho chi vài nét về căn bản về cách sắp xếp sách trên kê , phân loại sách , truyện , tạp chí … Chị rất vui khi được chúng tôi chỉ dẫn , chị là một phụ nữ thông minh chiu khó và hiếu khách

Chúng tôi nói với chị là chúng tôi sẽ tìm cho chị một ngân sách nhỏ và gởi chị lên thư viện huyên Quãng Điền trong vòng một tuần để học, ở đó chị sẽ được huấn luyện cách điều hành một thư viên như chi đang phụ trách , Khi về lại Saigòn chúng tôi gởi tặng cho thư viện làng Kế Môn 100 cuốn sách về văn học

      Thư Viện làng Kế Môn là một thư viện mà ngẫu nhiên nó được hình thảnh từ những tấm lòng của người dân ,thư viên làng Kế Môn có thể là khuôn mẫu cho một ý tưởng phát triễn văn hóa , đưa hiễu biết , kiến thức về vùng quê …. Cũng là một hình thức giải trí cho người dân ở nông thôn , một điều mà cư dân làng Kế Môn đã và đang làm được

        Những làng nỗi tiếng về ngành nghề truyền thống và văn hóa trên khắp đất nước như Bát Tràng , Quan Họ , Liễu Chàng …ở miền Bắc , Láng Bún , Hương Cần , Cầu Ngói Thanh Toàn ờ Huế , Cái Mơn , Giồng Trôm ,Thạnh Trị ở miền Nam chắc cũng đang hình thành một kiểu văn hóa này

      Ở nước ta , cho đến năm 2003 có đến 74% dân số sống ở vùng nông thôn. Chính vì thế cuộc sống và tổ chức nông thôn ảnh hưởng rất mạnh mẽ đến toàn xã hội.

      Về mặt tổ chức xã hội, làng xã ở nước ta là hai đối tượng quan trọng nhất

      Ở nông thôn gia tộc đóng vai trò rất quan trọng. , gia tộc còn quan trọng hơn cả gia đình . Mỗi gia tộc đều có trưởng họ còn gọi là tộc trưởng , có nhà thờ họ có gia phả Ở nhiều làng, hầu hết dân cư ở làng đó đều có quan hệ họ hàng với nhau. Cho nên tiếng nói của trửơng tộc nhất là quyết định của Hội Đồng Trưởng Tộc của làng có ảnh hưởng rất lớn trên sự phát triển nhất là về nếp sống văn hóa

      Thư viện làng là một tổ chức rất phổ biến ở các nước đã phát triển , ở đó họ có những chương trình kèm theo như nhóm đọc sách giới thiệu những sách hay , lớp dạy nữ công gia chánh , cách nuôi dạy con cái , chiếu phim , lớp dạy dưởng sinh , tài chi ….là nơi gặp mặt của các người lớn tuổi

      Đi thăm thư viện làng Kế Môn mới thấy hết tâm lòng , ý thức của dân làng là rất coi trọng cái chử , nhiều ngưới đã nói với tôi rằng trên đất nước ta ít làng nào có được một thư viện như làng Kế Môn cho dù dưới con mắt của một thủ thư chuyên nghiệp thì nó có vẽ nhếch nhác , thiếu khoa học…nhưng về mặt ý thức phổ biến kiến thức cho cộng đổng thì họ dáng được ghi công như những người khai phá tiên phong

     Nếu trên đất nước ta , làng nào cũng có một thư viện hay một tủ sách dành cho cộng đồng như thư viện làng Kế Môn thì việc nâng cao dân trí , ý thúc về đạo đức , ý thúc về công dân …sẽ đi vào cuộc sống

      Để xây dựng một thư viện như thư viên làng Kế môn quả thưc là không phải là khó chỉ cần có tiếng nói của hội đồng trưởng tộc là có thể thành lập được thư viện

      Chúng tôi có thể tư vấn cho cho những nơi cần thực hiện chương trình thư viên làng hay tủ sách giải trí giáo dục cho trẻ con ở nông thôn

                                       __________________