98. TỰ NÓI CHUYỆN VỚI MÌNH VỀ ĐIỂM THI TUYỂN SINH ĐẠI HỌC MÔN SỬ

Mình không có ý định viết về điểm số môn Sử trong các kì thi đại học khối C, nhưng ngồi với học trò, nghe học trò than thở, trò chuyện với đồng nghiệp lại nghe nhiều ý kiến trái chiều nhau. Có đồng nghiệp tự hào điểm sử của học mình phần lớn trên trung bình,

thậm chí em đạt điểm rất cao; có đồng nghiệp phàn nàn, học sinh bây giờ chả thích học sử; có đồng nghiệp đòi nhìn lại cái này cái kia,… Ý kiến và ý kiến đã bắt mình suy tư. Thôi viết một bài cho khuây khỏa, gọi là tự trò chuyện với mình về điểm thi đại học môn sử.
Mình vội vàng tìm hiểu các thông tin về điểm sử của kì thi đại học năm 2011 trên các báo mạng.
Đọc báo điện tử Sài Gòn tiếp thị Việt Nam mà choáng với bảng tin: “Trong kỳ thi đại học vừa qua, điểm thi môn sử thấp một cách thảm hại. Nói chung chỉ độ 4% trên điểm trung bình. Nhiều trường có tới 99% điểm dưới trung bình, mà chủ yếu là điểm 0 và điểm 1. Có trường chỉ một thí sinh có điểm 5 là cao nhất”.
Lại vội vàng tìm đọc những bài phỏng vấn những người có liên quan và những người có tâm huyết đối với vấn đề chất lượng học tập môn sử trong nhà trường phổ thông.

Đây rồi. Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Phạm Vũ Luận trả lời phỏng vấn báo Sài Gòn giải phóng online và Dân trí . Qua hai tờ báo trên, Bộ trưởng cho rằng kết quả thi môn sử quá thấp, có hàng ngàn điểm không là do nhiều nguyên nhân, nhưng cơ bản đây là vấn đề thời đại. “Kể cả nước Mỹ và nhiều nước khác đều có tình trạng này. Khi khoa học lịch sử có tiếng nói ít đi trong cuộc sống hiện đại hôm nay, khi cơ hội tìm việc làm của những người giỏi sử ít đi, môn sử sẽ không hấp dẫn học sinh như các môn khác. Tin học chẳng hạn, có thể tìm thấy thu nhập cao, công việc tốt thì người học tự dưng thấy hay. Có những thứ mà do thời đại, do xu thế phát triển người ta phải học” (Sài Gòn giải phóng online), “Nhìn kỹ một chút các bạn sẽ thấy môn lịch sử kém thu hút, điểm Lịch sử thấp không phải chỉ ở Việt Nam, ở châu Á. Đó là chuyện của thời đại, của thế hệ này, do cách mạng khoa học công nghệ, do sự biến đổi, đòi hỏi của thị trường lao động”, “Học sinh giờ bị hô hào phải học ngoại ngữ, học tiếng Anh, học tin học… thì có những môn như Lịch sử và cả Văn học bị xem nhẹ hơn chút thì cũng dễ hiểu” (Dân Trí). Bên cạnh nguyên nhân đó, ông Phạm Vũ Luận còn cho điểm thi đại học môn sử quá thấp cũng là chuyện bình thường. Khi được hỏi: “Kỳ thi đại học vừa rồi, môn Lịch sử mới chỉ ở một số trường công bố đã có hàng ngàn điểm 0. Bộ trưởng nghĩ gì về việc này? Ông trả lời: “Tôi nghĩ bình thường. Vì thi đại học là cuộc thi tuyển nên đề thi có sự phân loại để rõ ra người giỏi, người khá, người yếu kém để tuyển chọn là chuyện bình thường”.

Đây nữa. Nhà sử học Dương Trung Quốc trả lời phỏng vấn báo Bee.net.vn. Trước thực trạng điểm thi môn sử, ông đã bị sốc và buồn, ông tự trách mình chứ không trách các bạn trẻ. Ông đưa ra hai nguyên nhân, đó là vấn đề thời đại và là lỗi của người lớn: “Tôi không trách bạn trẻ. Tôi trách trước hết là vai trò của những người dạy sử, của những người viết sách sử, những người làm giáo dục và tôi trách chính tôi”. Từ đó, nhà sử học Dương Trung Quốc đề xuất giải pháp: “Lịch sử hấp dẫn hay không là do bản thân chúng ta nhìn nhận. Lịch sử có hai thuộc tính quan trọng nhất là sự công bằng và tính chân thực. Rõ ràng trong việc dạy sử hiện nay chúng ta mang nặng dấu ấn chính trị quá. Cái lịch sử mà chúng ta đang giảng dạy quá cứng nhắc. Tôi nghĩ là cần phải thay đổi từ gốc, nghĩa là từ nhận thức lịch sử, trong đó khâu giảng dạy là quan trọng nhất. Phải cải tiến nền giáo dục, sách giáo khoa, cách giảng dạy… thì may ra mới có sự biến chuyển”.
Và đây là những lời tam huyết trong bài viết của Nguyên Ngọc đăng trên Sài Gòn tiếp thi: “Học sử là để có cái mà không bất cứ con chuột hiện đại nào nhấp ra được cho ta: nhận ra được biện chứng lạ lùng và tất yếu của lịch sử, để mà biết làm người cho xứng đáng người, làm công dân độc lập, tự chủ, sáng tạo, đầy trách nhiệm của nước Việt và của thế giới”.
Như vậy, qua trả lời phỏng vấn của ông Bộ trưởng, nhà sử học và nhà văn, họ đã có điểm chung nhưng cũng có cách nhìn riêng về điểm thi đại học môn sử. Nói chung, họ đều nêu lên được thực trạng và giải pháp cho vấn đề học tập môn sử trong nhà trường phổ thông. Tuy vậy, qua trả lời phỏng vấn, bài viết của họ cũng làm cho mình có chút suy nghĩ.

Đúng là bây giờ trên thế giới và ngay ở nước ta, các môn khoa học xã hội không được xem trọng nữa. Chủ nghĩa thực dụng đã xâm thực và làm xói mòn niềm yêu thích các môn Ngữ văn, Địa lí, Lịch sử,… Ở bậc trung học phổ thông việc tuyển vào ban Khoa học xã hội rất khó khăn. Số lượng học sinh nộp đơn rất ít, có trường chỉ một lớp, có trường chẳng có lớp nào. Có lớp học sinh tự nguyện, có lớp nhà trường phải áp đặt. Ngay cả ở các trường chuyên, học sinh  ban C (chuyên văn, sử, địa) gọi là học ban C nhưng lại thi đại học khối A, B, D. Sự thật là những ngày cuối tháng năm, khi thu nhận đơn dự thi đại học, số lượng thí sinh dự thi khối C năm nay đăng kí với số lượng ít đến không ngờ tới, ngay cả các tỉnh phía Bắc được xem là đất nở hoa của ban Khoa học xã hội nhưng cũng không khá hơn. Sự thật về đồng lương gầy còm khiến cho các thầy cô giáo chưa thật sự đầu tư sâu rộng vào việc giảng dạy như trả lời phỏng vấn các thầy cô giáo trên VTV1. Và điều không thể phủ nhận, “Cái lịch sử mà chúng ta đang giảng dạy quá cứng nhắc” như nhà sử học, Đại biểu Quốc hội Dương Trung Quốc đã phát biểu,… Thôi thì còn lắm cái sự thật, cái không chối cãi, cái sờ sờ ra đấy lắm.

Điều mà mình muốn trò chuyện với mình ở đây là vấn đề ông Bộ trưởng cho rằng điểm thi đại học môn sử thấp, có hàng ngàn điểm 0 là cũng bình thường trong khâu ra đề tuyển sinh. Mình cho đó là không bình thường tẹo nào cả. Không bình thường vì đây không phải là kết quả học tập môn sử nói chung mà là kết quả của học sinh dự thi khối C, gồm ba môn: Ngữ văn, Lịch sử và Đia lí. Các thí sinh chọn thi khối C, nhất định phải chuẩn bị kĩ kiến thức của ba môn trên. Thế mà cớ làm sao môn sử lại “giàu” điểm 0, dồi dào điểm dưới trung bình thế. Chuyện này, khi mình nói với mình, mình cũng nhức đầu lắm. Mình vắt óc ra mới hiểu được chứ không dễ hiểu như ai đó đã nói đâu. Mình nghĩ, sở dĩ điểm thi đại học môn sử quá thấp như thế là do: Một là thi sinh không đủ năng lực vào các khối A, B, D nên thi đại vào khối C; hoặc nói theo kiểu ở ta mới có : “Nhất y, nhì dược, tạm được bách khoa, qua loa sư phạm”, hay “Chuột chạy cùng sào mới vào sư phạm” thì các thí sinh “chạy cùng sào” mới nộp đơn dự thi đại học khối C và mong chờ ở phước nhà, tổ tiên ngó lại. Hai là kiến thức môn sử bậc trung học quá kinh điển, uyên thâm, quá hàn lâm hay “quá cứng nhắc” như ông Dương Trung Quốc nói. Ba là việc ra đề thi của tổ ra đề tuyển sinh môn sử, nói theo Bộ trưởng là phân hóa khi tuyển sinh nhưng thực chất là “khủng bố tâm lí” học sử của học sinh, từ đó hình thành hiệu ứng tâm lí không mặn mà với bộ môn ở các em. Sở dĩ mình băn khoăn “Hai là” và “Ba là” là do: Nếu điểm thấp do vấn đề thời đại, thì tại sao các môn văn, địa không có tình trạng kết quả điểm số như thế? Nếu thí sinh nộp đơn thi khối C cho có thi, chỉ trông chờ vào may mắn thì tại sao chỉ có điểm môn sử quá thấp, còn điểm hai môn khoa học xã hội kia không cùng số phận? Thứ tư là do người thầy giảng dạy môn sử. Ta không thể phủ nhận tác hại của đồng lương quá còm cõi đối với tâm lí, thái độ, hoạt động giảng dạy của người thầy, nhưng nếu vì đồng lương tại sao ở lớp của thầy này kết quả cao hơn lớp dạy của thầy kia. Phải chăng vì kiến thức, lương tâm, nhân cách, đam mê,… Mình không thống kê khoa học, nhưng qua nghe ngóng cũng thấy rõ sự khác biệt chênh lệch lớn về điểm thi môn sử ở thầy này thầy kia. Vậy thì, theo mình ở nguyên nhân thứ tư này là do: khâu tuyển sinh, chất lượng đào tạo của các trường đại học sư phạm. Sinh viên vào sư phạm “vì cùng sào” chứ không thích nghề mình, không hiểu biết gì về sư phạm cả; thậm chí, không cần học sư phạm chỉ học cử nhân (cử nhân điểm tuyển thấp hơn sư phạm nếu cùng khối), tốt nghiệp, họ chỉ cần học qua quýt nghiệp vụ sự phạm là có thể đứng lớp. Thử hỏi làm sao mà dạy tốt các môn nói chung và môn sử nói riêng.  Kết quả thi môn sử đại học quá thấp cũng là tất nhiên vậy.

Vậy bây giờ phải làm sao đây mình? Mình cũng không có cao kiến gì? Mình nghĩ tìm ra bản chất của vấn đề, thực trạng của hiện tượng thì sẽ có giải pháp mang tầm chiến lược chứ không là giải pháp tình thế. Với lại, mình nghĩ: dù không thích khi nhà sử học Dương Trung Quốc tự nhận lỗi điểm môn sử thấp là do mình “Tôi tự trách chính tôi”. Trách thế ai trách chả được! Nhưng mình đồng tình với giải pháp của ông: “Tôi nghĩ là cần phải thay đổi từ gốc, nghĩa là từ nhận thức lịch sử, trong đó khâu giảng dạy là quan trọng nhất. Phải cải tiến nền giáo dục, sách giáo khoa, cách giảng dạy… thì may ra mới có sự biến chuyển”. Và mình cũng vỗ tay tán thưởng cái mục đích giảng dạy môn sử mà nhà văn Nguyên Ngọc nêu ra: “nhận ra được biện chứng lạ lùng và tất yếu của lịch sử, để mà biết làm người cho xứng đáng người, làm công dân độc lập, tự chủ, sáng tạo, đầy trách nhiệm của nước Việt và của thế giới”.
Và mình bây giờ chỉ biết chờ đợi và hi vọng!
                                                  Hoàng Dục
                                                  7-2011