Mấy ngày nay cư
dân thế giới ảo xôn xao về bức thư hay đúng hơn bài văn của
Nguyễn Trung Hiếu, học sinh lớp 11, chuyên Lý trường Amsterdam Hà
Nội. Trong giờ làm văn, cô giáo đã ra đề : “Nêu quan điểm của
anh (chị) về vai trò của đồng tiền trong cuộc sống. Và Hiếu
đã làm một bài văn như sau :
Thư gửi mẹ,
Mẹ thân yêu của con!
“Trời ơi là trời! Anh ăn đi cho tôi nhờ, đừng có nhịn ăn sáng nữa. Đừng có dở hơi đi tiết kiệm mấy đồng bạc lẻ thế. Anh tưởng rằng thiếu tiền như thế thì tôi chết à?”. Đó là những “điệp khúc” mẹ cất lên hàng ngày dạo gần đây vì con quyết định nhịn ăn sáng đi học để tiết kiệm chút tiền cho mẹ, cho gia đình. Có lúc mẹ còn gắt lên, hỏi con: “Sao cứ phải đắn đo khổ sở về tiền đến thế nhỉ?” .
Mẹ ơi, những lúc ấy mẹ đang giận nên con không dám cãi lại. Nhưng giờ đây con muốn được bày tỏ lòng mình rằng tại sao con lại có những suy nghĩ, hành động kỳ lạ như vậy. Vâng, tất cả là vì tiền. Chỉ đến tận bây giờ con mới nhận ra cả một quãng thời gian dài trước đó con đã non nớt, ngây thơ biết chừng nào khi nghĩ về tiền.
Cách đây 8 năm bệnh viện đã chẩn đoán mẹ bị suy thận mạn tính độ 4 (độ cao nhất về suy thận). 8 năm rồi nhà ta đã sống trong túng thiếu bần hàn, vì bố mẹ không kiếm được nhiều tiền lại phải dành tiền cho mẹ đi chạy thận. Nhưng bố mẹ vẫn cho con tất cả những gì có thể, và cậu bé học trò như con cứ vô tư đâu biết lo gì.
Hồi học tiểu học, tiền bạc đối với con là một cái gì đó rất nhỏ, nó là những tờ giấy với đủ màu có thể dùng để mua cái bánh, cái kẹo, gói xôi hay cái bánh mì… Con đâu có ngờ tiền chính là yếu tố quyết định sinh mạng mẹ mình, là thứ bố mẹ phải hàng ngày chắt bóp và bao người thân gom góp lại để trả cho từng ca lọc máu cho mẹ tại Bệnh viện Bạch Mai, là thứ càng làm mẹ thêm đau đầu suy nghĩ khi mẹ buộc phải nghỉ việc làm vì điều kiện sức khỏe không cho phép.
Rồi đến khi con học lớp 8, mẹ càng ngày càng yếu và mệt, phải tăng từ 2 lên 3 lần lọc máu/ tuần. Những chỗ chích ven tay của mẹ sưng to như hai quả trứng gà, nhiều hôm máu thấm ướt đẫm cả tấm băng gạc. Do ảnh hưởng từ suy thận mà mẹ còn bị thêm viêm phổi và suy tim. Rồi ông lại bị ốm nặng, bố phải nghỉ việc ở nhà trông ông, nhà mình vì thế càng trở nên túng quẫn, mà càng túng thì càng khổ hơn. Tờ một trăm ngàn hồi ấy là một thứ gì đó xa xỉ với nhà mình. Cũng từ dạo ấy, đầu óc non nớt của con mới dần vỡ lẽ ra rằng tiền bạc chính là mồ hôi, nước mắt, là máu (theo đúng nghĩa đen của nó, vì có tiền mới được chạy thận lọc máu mà) và bao nỗi niềm trăn trở lo lắng của bố và mẹ.
Hôm trước con có hỏi quan điểm của mẹ về tiền bạc thế nào để con có thêm ý viết bài làm văn nghị luận cô giao. Mẹ hơi ngạc nhiên vì câu hỏi đường đột ấy. Rồi mẹ chỉ trả lời với 3 từ gọn lỏn: “Mẹ ghét tiền”.
Nếu con còn thơ dại như ngày nào, hay như một người ngoài nào khác thì chắc con đã ngạc nhiên lắm. Nhưng giờ đây con cũng đồng ý với mẹ: con cũng ghét tiền. Bởi vì nó mà mẹ phải mệt mỏi rã rời sau mỗi lần đi chạy thận. Mẹ chạy thận 3 lần một tuần, trước đây bố đưa đón mẹ bằng xe đạp nhưng rồi mẹ bảo đi thế khổ cả hai người mà còn phải chờ đợi mất ngày mất buổi của bố nữa nên mẹ chuyển sang đi xe ôm. Nhưng đi xe ôm mất mỗi ngày mấy chục ngàn, tốn tiền mà lại chẳng kiếm đâu ra, mẹ quyết định đi xe buýt.
Mỗi khi về nhà, mẹ thở hổn hển, mẹ lăn ra giường lịm đi không nói được câu gì. Con và bố cũng biết là lúc ấy không nên hỏi chuyện mà nên để yên cho mẹ nghỉ ngơi. 8 năm rồi, 8 năm chứng kiến cảnh ấy nhưng con vẫn chưa bao giờ có thể quen được. Con chỉ biết đứng từ xa nhìn mẹ, và nghiến răng ước “giá như có dăm chục ngàn cho mẹ đi xe ôm thì đâu đến nỗi!”.
Con bỗng ghét, thù đồng tiền. Con bỗng nhớ hồi trước, khi mẹ vẫn nằm trong viện. Ba người bệnh chen chúc chung nhau một chiếc giường nhỏ trong căn phòng bệnh ngột ngạt và quá tải của Bệnh viện Bạch Mai. Con đã ngây thơ hỏi mẹ: “Sao mẹ không vào phòng bên kia, ở đấy mỗi người một giường thoải mái lại có quạt chạy vù vù, có tivi nữa?”. Mẹ chỉ nói khẽ: “Cha tổ anh. Đấy là phòng dịch vụ con ạ!”.
Con lúc ấy chẳng hiểu gì. Nhưng rồi con cũng vỡ lẽ ra rằng đó là phòng mà chỉ những ai rủng rỉnh tiền thì mới được vào mà thôi. Còn như mẹ thì không được. Con căm ghét đồng tiền vì thế.
Con còn sợ đồng tiền nữa. Mẹ hiểu con không? Con sợ nó vì sợ mất mẹ. Mẹ đã phải bốn lần đi cấp cứu rồi. Những người suy thận lâu có nguy cơ tử vong cao vì huyết áp dễ tăng, máu dồn vào dễ làm tắc ống khí quản và gây tắc thở. Mẹ thừa biết điều này. Nhiều người bạn mẹ quen trong “xóm chạy thận” đã phải chịu những cái kết bi thảm như thế. Nhiều đêm con bỗng choàng tỉnh dậy, mồ hôi đầm đìa mà lạnh toát sống lưng bởi vừa trải qua một cơn ác mộng tồi tệ…
Con sợ mẹ lại phải đi cấp cứu, và sợ nhỡ nhà mình không đủ tiền để nộp viện phí thì con sẽ mất đi người thân yêu nhất trong cuộc đời này. Mỗi buổi mẹ đi chạy thận là mỗi buổi cả bố và con đều phấp phỏng, bồn chồn, lo lắng. Mẹ về muộn là lòng con nóng như lửa đốt, còn bố thì cứ đi đi lại lại và luôn hỏi “bao giờ mẹ mày mới về?”. Với con cơ hội là 50/50, hoặc là mẹ chạy thận an toàn và về nhà, hoặc là…
Con lo sợ hơn khi đọc báo thấy bảo có người không đủ tiền trả phần ít ỏi chỉ là 5% bảo hiểm y tế, tiền thuốc men mà phải về quê “tự điều trị”. Với những bệnh nhân phải chạy thận, như thế đồng nghĩa là nhận bản án tử hình, không còn đường sống. Con bỗng hoảng sợ tự hỏi nếu không còn bảo hiểm y tế nữa thì sao? Và nếu ông mất thì sao? Chi tiêu hàng ngày nhà mình giờ đây phần nhiều trông chờ vào tiền lương hưu của ông, mà ông thì đã già quá rồi …
Mẹ ơi, tiền quan trọng đến thế nào với gia đình mình thì chắc mẹ hiểu rõ hơn con. Cứ nghĩ đến tiền là con lại nhớ đến những đêm bố mất ngủ đến rạc cả người, nhớ đến những vết chích ven sưng to như quả trứng gà của mẹ, nhớ đến cả thìa đường pha cốc nước nóng con mang cho mẹ để mẹ uống bồi bổ mỗi tối. Mẹ chắt chiu đến mức sữa ông thọ rẻ tiền mà cũng không mua để tự bồi dưỡng sức khỏe cho mình.
Con sợ tiền mà lại muốn có tiền. Con ghét tiền mà lại quý tiền nữa mẹ ạ. Con quý tiền và tôn trọng tiền bởi con luôn biết ơn những người hảo tâm đã giúp nhà mình. Từ những nhà sư tốt bụng mời mẹ đến chùa vào cuối tuần, những cô bác ở Hội chữ thập đỏ quyên góp tiền giúp mẹ và gia đình mình. Và cả những người bạn xung quanh con, dù chưa giúp gì được về vật chất, tiền bạc nhưng luôn quan tâm hỏi thăm sức khỏe của mẹ… Nhờ họ mà con cảm thấy ấm lòng hơn, vững tin hơn.
Con cảm thấy bất lực ghê gớm và rất cắn rứt lương tâm khi mẹ không đồng ý với các kế hoạch của con. Đã có lúc con đòi đi lao động, đi làm gia sư hay đi bán bánh mì “tam giác” như mấy anh sinh viên con quen để kiếm tiền giúp mẹ nhưng mẹ cứ gạt phăng đi. Mẹ cứ một mực “tống” con đến trường và bảo mẹ chỉ cần con học giỏi thôi, con giỏi thì mẹ sẽ khỏe.
Vâng, con xin nghe lời mẹ. Con vẫn đến trường. Con sẽ cố gắng học thật giỏi để mẹ và bố vui lòng. Nhưng mẹ hãy để con giúp mẹ, con đã nghĩ kĩ rồi, không làm gì thêm được thì con sẽ nhịn ăn sáng để tiết kiệm tiền. Không bán bánh mì được thì con sẽ ăn cơm với muối vừng. Mẹ đừng lo mẹ ạ, mẹ hãy an tâm chạy chữa và chăm sóc cho bản thân mình. Hãy để con được chia sẻ sự túng thiếu tiền bạc cùng bố mẹ. Vậy con khẩn thiết xin mẹ đừng cằn nhằn la mắng con khi con nhịn ăn sáng. Mẹ đừng cấm đoán con khi con đi lấy chầy, cối để giã lạc vừng.
Dù con đã sút 8 cân so với năm ngoái nhưng con tin rằng với sự thấu hiểu lẫn nhau giữa những người trong gia đình thì nhà ta vẫn có thể sống yên ổn để đồng tiền không thể đóng vai trò cốt yếu trong việc quyết định hạnh phúc nữa.
Đứa con ngốc nghếch của mẹ.
Nguyễn Trung Hiếu
Khi bài văn được tung lên mạng, Nguyễn Trung Hiếu đã nhận được rất nhiều ý kiến phản hồi. Có những người khen em hiếu thảo. Họ mặc cảm vì khi bằng tuổi em họ đã không có nhận thức và hành động như em. Lại có những ý kiến không đồng tình về hành động nhịn ăn sáng đến nỗi thân thể quá gầy guộc để dành tiền hỗ trợ bố mẹ, gia đình của em. Thậm chí cũng đã có rất nhiều tấm lòng vàng đã gởi tiền về hỗ trợ cho em… Nhìn chung, cộng đồng mạng đã tạo nên bao lớp sóng dư luận vừa thuận chiều vừa trái chiều. Riêng tôi khi đọc bài viết của Hiếu cũng không tránh khỏi xúc động, nhưng rồi lại nhìn nhận bức thư gửi mẹ, bài văn nghị luận xã hội ấy bằng con mắt khác – con mắt của một thầy giáo dạy văn.
Thông thường, để làm tốt một bài nghị luận xã hội đòi hỏi người viết phải có quan điểm, có tư tưởng cụ thể, rõ ràng. Từ quan điểm, tư tưởng đó, người viết mới có thể đưa ra những lập luận để bàn bạc, đánh giá một cách đúng đắn, kín kẽ và toàn diện vấn đề cần nghị luận. Nếu người viết mơ hồ về quan niệm, không có tư tưởng rõ ràng, thì có lí lẽ mấy, dẫn chứng bao nhiêu cũng không đủ, không tạo được sức thuyết phục cho bài viết. Không những thế, người viết cũng cần có vốn sống phong phú, vốn văn hóa dồi dào, mới có thể giải quyết vấn đề nghị luận một cách rốt ráo, thấu tình đạt lí.
Với quan niệm đó, đọc bài viết của Hiếu thì sẽ thấy em đã có một quan điểm rõ ràng, đó là vai trò của đồng tiền trong việc tạo dựng một gia đình hạnh phúc. Hiếu viết : “…Với sự thấu hiểu lẫn nhau giữa những người trong gia đình thì nhà ta vẫn có thể sống yên ổn để đồng tiền không thể đóng vai trò cốt yếu trong việc quyết định hạnh phúc nữa”.
Xin đừng vội cho rằng vấn đề Hiếu bàn bạc còn hẹp so với yêu cầu của đề bài. Đề bài đặt ra vai trò của đồng tiền đối với cuộc sống chứ đâu phải đối với gia đình ? Cứ bình tâm rồi sẽ thấy, một bài viết hay, không chỉ nêu được cái cụ thể của vấn đề, mà qua cái cụ thể đó còn khái quát được những vấn đề rộng lớn của xã hội nữa. Qua câu văn trích trên, ai có thể quả quyết Hiếu không đặt ra một cách có chiều sâu, có chiều rộng vấn đề cần nghị luận ? Riêng với tôi, tôi nghĩ câu văn trên vừa có ý nghĩa cụ thể vừa mang nội dung khái quát, vừa là khẳng định rõ quan điểm nghị luận của Hiếu.
Một gia đình đấm ấm, hạnh phúc là một gia đình, trong đó mọi thành viên phải thấu hiểu lẫn nhau, từ thấu hiểu đến sẻ chia, rồi từ thấu hiểu đến trân trọng tình cảm và việc làm của nhau; từ thấu hiểu để biết yêu thương nhau, động viên nhau trong đời sống, điều đó mới là quan trọng có ý nghĩa quyết định hạnh phúc của gia đình chứ không phải đồng tiền có vai trò quyết định. Đấy là quan điểm của Nguyễn Trung Hiếu. Quan điểm này bắt nguồn từ tình cảm yêu thương và kính trọng ông nội và bố mẹ, những con người dù trong hoàn cảnh khó khăn, đau ốm vẫn tạo điều kiện tốt nhất để Hiếu học thật giỏi. Quan điểm của Hiếu cũng không dựa vào ý kiến của ai khác, mà là quan niệm của chính bản thân Hiếu hình thành từ thực tiễn cuộc sống của gia đình em. Từ tám năm phải chạy thận với biết bao tốn kém, nhất là những lúc mẹ đối diện với bóng dáng của tử thần; hay là trước sự khó nhọc vất vả của bố, Hiếu đã nhận thức đầy đủ về vai trò của đồng tiền. Mặc dù em không phát biểu trực tiếp cụ thể về vấn đề này, nhưng qua thái độ ghét, quý đồng tiền đã nói lên điều đó. Em ghét tiền vì mẹ ghét. Em không yêu tiền vì mẹ em không thể nằm “phòng dịch vụ”. Từ ghét đến sợ sức mạnh của đồng tiền, đồng tiền đã tạo nên những khoảng cách, những lỗ hổng lớn giữa con người này và con người khác. Đồng tiền đã hình thành ở con người ta thái độ khinh trọng trong ứng xử, giao tiếp giữa con người với con người. Nhưng cũng từ thực tiễn cuộc sống, em đã biết quý đồng tiền. Đó là những đồng tiền của các nhà sư, của các cô chú trong Hội Chữ thập đỏ đã giúp đỡ gia đình em. Thậm chí nâng niu từng lời động viên thăm hỏi của bạn bè, “dù chưa giúp gì được về vật chất, tiền bạc nhưng luôn quan tâm hỏi thăm sức khỏe của mẹ… Nhờ họ mà con cảm thấy ấm lòng hơn, vững tin hơn”.
Cho nên, khi nói về đồng tiền, Hiếu viết : "Cũng từ dạo ấy, đầu óc non nớt của con mới dần vỡ lẽ ra rằng tiền bạc chính là mồ hôi, nước mắt, là máu (theo đúng nghĩa đen của nó, vì có tiền mới được chạy thận lọc máu mà) và bao nỗi niềm trăn trở lo lắng của bố và mẹ”. Như thế là Hiếu đã ý thức được giá trị của đồng tiền, biết thế nào là đồng tiền chân chính. Và một khi đã nhận thức được giá trị đích thực của đồng tiền, Hiếu mới biết quý công lao, sự hi sinh, nỗi cay cực của bố mẹ em đã trải. Và khi bố mẹ hi sinh cho Hiếu tại sao Hiếu lại không thể vì bố mẹ mà hi sinh ? Vì thế, tôi hiểu tại sao Hiếu lại chọn còn đường “khổ hạnh” nhịn ăn sáng đến nỗi sụt mất 8 kí “để tiết kiệm chút tiền cho mẹ, cho gia đình” . Hành động của Hiếu xuất phát từ sự “thấu hiểu” những tấm lòng của những người thân trong gia đình và những người có từ tâm trong xã hội.
Tất nhiên, tôi cũng không tán đồng hạnh động nhịn ăn để dành tiền phụ giúp mẹ của Hiếu. Những nếu xét từ sự “thấu hiểu lẫn nhau của những người trong gia đình” mới trân trọng nhận thức của Hiếu. Đúng là trong cuộc sống, đồng tiền có vai trò rất lớn, nhưng không là tất cả. Chỉ có những tấm lòng biết “thấu hiểu” mới là trên hết, quyết định tất cả, không “để đồng tiền không thể đóng vai trò cốt yếu trong việc quyết định hạnh phúc nữa”. Nhưng tôi lại nghĩ, trong khi Hiếu thấu hiểu, thì bố mẹ em đã thực sự thấu hiểu em chưa ? Tại sao Hiếu phải day dứt suy tư : “Con cảm thấy bất lực ghê gớm và rất cắn rứt lương tâm khi mẹ không đồng ý với các kế hoạch của con”. Tại sao Hiếu lại dùng từ “tống” trong câu văn này : “Mẹ cứ một mực “tống” con đến trường và bảo mẹ chỉ cần con học giỏi thôi, con giỏi thì mẹ sẽ khỏe”. Tại sao em van vỉ “Mẹ đừng cấm đoán con khi con đi lấy chầy, cối để giã lạc vừng”. Người mẹ nào không yêu thương con, xã hội nào lại bình tâm cho trẻ vị thành niên phải nhọc nhằn lao động kiếm sống ? Không người mẹ nào như thế, không một xã hội nào muốn thế! Nhưng ở người mẹ của Hiếu và cả nhiều bậc phụ huynh hiện nay họ chưa thật thấu hiểu con họ nên chưa ứng xử “dân chủ” với con. Họ đã thực sự “thấu hiểu” con chưa ? Vì vậy, tôi hiểu tại sao, Hiếu đã vi phạm quy cách viết thư bằng hình thức tạo ấn tượng mạnh khi mở đầu bức thư bằng những lời cằn nhằn, gắt gỏng của mẹ : “Trời ơi là trời! Anh ăn đi cho tôi nhờ, đừng có nhịn ăn sáng nữa. Đừng có dở hơi đi tiết kiệm mấy đồng bạc lẻ thế. Anh tưởng rằng thiếu tiền như thế thì tôi chết à?”. Đó là những “điệp khúc” mẹ cất lên hàng ngày dạo gần đây vì con quyết định nhịn ăn sáng đi học để tiết kiệm chút tiền cho mẹ, cho gia đình. Có lúc mẹ còn gắt lên, hỏi con: “Sao cứ phải đắn đo khổ sở về tiền đến thế nhỉ?” . Và rồi kết thúc bằng giọng ăn năn : “Đứa con ngốc nghếch của mẹ”.
Tóm lại, qua bài viết này, tôi không bênh vực cho Hiếu, cũng không lên án những bậc làm cha làm mẹ mà chỉ mong sao như Nguyễn Trung Hiếu khát khao : “…Với sự thấu hiểu lẫn nhau giữa những người trong gia đình thì nhà ta vẫn có thể sống yên ổn để đồng tiền không thể đóng vai trò cốt yếu trong việc quyết định hạnh phúc nữa”. Và không chỉ những người trong gia đình mà cả cộng đồng đều biết “thấu hiểu”, lúc ấy không những gia đình êm ấm mà xã hội cũng sẽ bình yên biết bao !
HD, 10-11-2011
Mẹ thân yêu của con!
“Trời ơi là trời! Anh ăn đi cho tôi nhờ, đừng có nhịn ăn sáng nữa. Đừng có dở hơi đi tiết kiệm mấy đồng bạc lẻ thế. Anh tưởng rằng thiếu tiền như thế thì tôi chết à?”. Đó là những “điệp khúc” mẹ cất lên hàng ngày dạo gần đây vì con quyết định nhịn ăn sáng đi học để tiết kiệm chút tiền cho mẹ, cho gia đình. Có lúc mẹ còn gắt lên, hỏi con: “Sao cứ phải đắn đo khổ sở về tiền đến thế nhỉ?” .
Mẹ ơi, những lúc ấy mẹ đang giận nên con không dám cãi lại. Nhưng giờ đây con muốn được bày tỏ lòng mình rằng tại sao con lại có những suy nghĩ, hành động kỳ lạ như vậy. Vâng, tất cả là vì tiền. Chỉ đến tận bây giờ con mới nhận ra cả một quãng thời gian dài trước đó con đã non nớt, ngây thơ biết chừng nào khi nghĩ về tiền.
Cách đây 8 năm bệnh viện đã chẩn đoán mẹ bị suy thận mạn tính độ 4 (độ cao nhất về suy thận). 8 năm rồi nhà ta đã sống trong túng thiếu bần hàn, vì bố mẹ không kiếm được nhiều tiền lại phải dành tiền cho mẹ đi chạy thận. Nhưng bố mẹ vẫn cho con tất cả những gì có thể, và cậu bé học trò như con cứ vô tư đâu biết lo gì.
Hồi học tiểu học, tiền bạc đối với con là một cái gì đó rất nhỏ, nó là những tờ giấy với đủ màu có thể dùng để mua cái bánh, cái kẹo, gói xôi hay cái bánh mì… Con đâu có ngờ tiền chính là yếu tố quyết định sinh mạng mẹ mình, là thứ bố mẹ phải hàng ngày chắt bóp và bao người thân gom góp lại để trả cho từng ca lọc máu cho mẹ tại Bệnh viện Bạch Mai, là thứ càng làm mẹ thêm đau đầu suy nghĩ khi mẹ buộc phải nghỉ việc làm vì điều kiện sức khỏe không cho phép.
Rồi đến khi con học lớp 8, mẹ càng ngày càng yếu và mệt, phải tăng từ 2 lên 3 lần lọc máu/ tuần. Những chỗ chích ven tay của mẹ sưng to như hai quả trứng gà, nhiều hôm máu thấm ướt đẫm cả tấm băng gạc. Do ảnh hưởng từ suy thận mà mẹ còn bị thêm viêm phổi và suy tim. Rồi ông lại bị ốm nặng, bố phải nghỉ việc ở nhà trông ông, nhà mình vì thế càng trở nên túng quẫn, mà càng túng thì càng khổ hơn. Tờ một trăm ngàn hồi ấy là một thứ gì đó xa xỉ với nhà mình. Cũng từ dạo ấy, đầu óc non nớt của con mới dần vỡ lẽ ra rằng tiền bạc chính là mồ hôi, nước mắt, là máu (theo đúng nghĩa đen của nó, vì có tiền mới được chạy thận lọc máu mà) và bao nỗi niềm trăn trở lo lắng của bố và mẹ.
Hôm trước con có hỏi quan điểm của mẹ về tiền bạc thế nào để con có thêm ý viết bài làm văn nghị luận cô giao. Mẹ hơi ngạc nhiên vì câu hỏi đường đột ấy. Rồi mẹ chỉ trả lời với 3 từ gọn lỏn: “Mẹ ghét tiền”.
Nếu con còn thơ dại như ngày nào, hay như một người ngoài nào khác thì chắc con đã ngạc nhiên lắm. Nhưng giờ đây con cũng đồng ý với mẹ: con cũng ghét tiền. Bởi vì nó mà mẹ phải mệt mỏi rã rời sau mỗi lần đi chạy thận. Mẹ chạy thận 3 lần một tuần, trước đây bố đưa đón mẹ bằng xe đạp nhưng rồi mẹ bảo đi thế khổ cả hai người mà còn phải chờ đợi mất ngày mất buổi của bố nữa nên mẹ chuyển sang đi xe ôm. Nhưng đi xe ôm mất mỗi ngày mấy chục ngàn, tốn tiền mà lại chẳng kiếm đâu ra, mẹ quyết định đi xe buýt.
Mỗi khi về nhà, mẹ thở hổn hển, mẹ lăn ra giường lịm đi không nói được câu gì. Con và bố cũng biết là lúc ấy không nên hỏi chuyện mà nên để yên cho mẹ nghỉ ngơi. 8 năm rồi, 8 năm chứng kiến cảnh ấy nhưng con vẫn chưa bao giờ có thể quen được. Con chỉ biết đứng từ xa nhìn mẹ, và nghiến răng ước “giá như có dăm chục ngàn cho mẹ đi xe ôm thì đâu đến nỗi!”.
Con bỗng ghét, thù đồng tiền. Con bỗng nhớ hồi trước, khi mẹ vẫn nằm trong viện. Ba người bệnh chen chúc chung nhau một chiếc giường nhỏ trong căn phòng bệnh ngột ngạt và quá tải của Bệnh viện Bạch Mai. Con đã ngây thơ hỏi mẹ: “Sao mẹ không vào phòng bên kia, ở đấy mỗi người một giường thoải mái lại có quạt chạy vù vù, có tivi nữa?”. Mẹ chỉ nói khẽ: “Cha tổ anh. Đấy là phòng dịch vụ con ạ!”.
Con lúc ấy chẳng hiểu gì. Nhưng rồi con cũng vỡ lẽ ra rằng đó là phòng mà chỉ những ai rủng rỉnh tiền thì mới được vào mà thôi. Còn như mẹ thì không được. Con căm ghét đồng tiền vì thế.
Con còn sợ đồng tiền nữa. Mẹ hiểu con không? Con sợ nó vì sợ mất mẹ. Mẹ đã phải bốn lần đi cấp cứu rồi. Những người suy thận lâu có nguy cơ tử vong cao vì huyết áp dễ tăng, máu dồn vào dễ làm tắc ống khí quản và gây tắc thở. Mẹ thừa biết điều này. Nhiều người bạn mẹ quen trong “xóm chạy thận” đã phải chịu những cái kết bi thảm như thế. Nhiều đêm con bỗng choàng tỉnh dậy, mồ hôi đầm đìa mà lạnh toát sống lưng bởi vừa trải qua một cơn ác mộng tồi tệ…
Con sợ mẹ lại phải đi cấp cứu, và sợ nhỡ nhà mình không đủ tiền để nộp viện phí thì con sẽ mất đi người thân yêu nhất trong cuộc đời này. Mỗi buổi mẹ đi chạy thận là mỗi buổi cả bố và con đều phấp phỏng, bồn chồn, lo lắng. Mẹ về muộn là lòng con nóng như lửa đốt, còn bố thì cứ đi đi lại lại và luôn hỏi “bao giờ mẹ mày mới về?”. Với con cơ hội là 50/50, hoặc là mẹ chạy thận an toàn và về nhà, hoặc là…
Con lo sợ hơn khi đọc báo thấy bảo có người không đủ tiền trả phần ít ỏi chỉ là 5% bảo hiểm y tế, tiền thuốc men mà phải về quê “tự điều trị”. Với những bệnh nhân phải chạy thận, như thế đồng nghĩa là nhận bản án tử hình, không còn đường sống. Con bỗng hoảng sợ tự hỏi nếu không còn bảo hiểm y tế nữa thì sao? Và nếu ông mất thì sao? Chi tiêu hàng ngày nhà mình giờ đây phần nhiều trông chờ vào tiền lương hưu của ông, mà ông thì đã già quá rồi …
Mẹ ơi, tiền quan trọng đến thế nào với gia đình mình thì chắc mẹ hiểu rõ hơn con. Cứ nghĩ đến tiền là con lại nhớ đến những đêm bố mất ngủ đến rạc cả người, nhớ đến những vết chích ven sưng to như quả trứng gà của mẹ, nhớ đến cả thìa đường pha cốc nước nóng con mang cho mẹ để mẹ uống bồi bổ mỗi tối. Mẹ chắt chiu đến mức sữa ông thọ rẻ tiền mà cũng không mua để tự bồi dưỡng sức khỏe cho mình.
Con sợ tiền mà lại muốn có tiền. Con ghét tiền mà lại quý tiền nữa mẹ ạ. Con quý tiền và tôn trọng tiền bởi con luôn biết ơn những người hảo tâm đã giúp nhà mình. Từ những nhà sư tốt bụng mời mẹ đến chùa vào cuối tuần, những cô bác ở Hội chữ thập đỏ quyên góp tiền giúp mẹ và gia đình mình. Và cả những người bạn xung quanh con, dù chưa giúp gì được về vật chất, tiền bạc nhưng luôn quan tâm hỏi thăm sức khỏe của mẹ… Nhờ họ mà con cảm thấy ấm lòng hơn, vững tin hơn.
Con cảm thấy bất lực ghê gớm và rất cắn rứt lương tâm khi mẹ không đồng ý với các kế hoạch của con. Đã có lúc con đòi đi lao động, đi làm gia sư hay đi bán bánh mì “tam giác” như mấy anh sinh viên con quen để kiếm tiền giúp mẹ nhưng mẹ cứ gạt phăng đi. Mẹ cứ một mực “tống” con đến trường và bảo mẹ chỉ cần con học giỏi thôi, con giỏi thì mẹ sẽ khỏe.
Vâng, con xin nghe lời mẹ. Con vẫn đến trường. Con sẽ cố gắng học thật giỏi để mẹ và bố vui lòng. Nhưng mẹ hãy để con giúp mẹ, con đã nghĩ kĩ rồi, không làm gì thêm được thì con sẽ nhịn ăn sáng để tiết kiệm tiền. Không bán bánh mì được thì con sẽ ăn cơm với muối vừng. Mẹ đừng lo mẹ ạ, mẹ hãy an tâm chạy chữa và chăm sóc cho bản thân mình. Hãy để con được chia sẻ sự túng thiếu tiền bạc cùng bố mẹ. Vậy con khẩn thiết xin mẹ đừng cằn nhằn la mắng con khi con nhịn ăn sáng. Mẹ đừng cấm đoán con khi con đi lấy chầy, cối để giã lạc vừng.
Dù con đã sút 8 cân so với năm ngoái nhưng con tin rằng với sự thấu hiểu lẫn nhau giữa những người trong gia đình thì nhà ta vẫn có thể sống yên ổn để đồng tiền không thể đóng vai trò cốt yếu trong việc quyết định hạnh phúc nữa.
Đứa con ngốc nghếch của mẹ.
Nguyễn Trung Hiếu
Khi bài văn được tung lên mạng, Nguyễn Trung Hiếu đã nhận được rất nhiều ý kiến phản hồi. Có những người khen em hiếu thảo. Họ mặc cảm vì khi bằng tuổi em họ đã không có nhận thức và hành động như em. Lại có những ý kiến không đồng tình về hành động nhịn ăn sáng đến nỗi thân thể quá gầy guộc để dành tiền hỗ trợ bố mẹ, gia đình của em. Thậm chí cũng đã có rất nhiều tấm lòng vàng đã gởi tiền về hỗ trợ cho em… Nhìn chung, cộng đồng mạng đã tạo nên bao lớp sóng dư luận vừa thuận chiều vừa trái chiều. Riêng tôi khi đọc bài viết của Hiếu cũng không tránh khỏi xúc động, nhưng rồi lại nhìn nhận bức thư gửi mẹ, bài văn nghị luận xã hội ấy bằng con mắt khác – con mắt của một thầy giáo dạy văn.
Thông thường, để làm tốt một bài nghị luận xã hội đòi hỏi người viết phải có quan điểm, có tư tưởng cụ thể, rõ ràng. Từ quan điểm, tư tưởng đó, người viết mới có thể đưa ra những lập luận để bàn bạc, đánh giá một cách đúng đắn, kín kẽ và toàn diện vấn đề cần nghị luận. Nếu người viết mơ hồ về quan niệm, không có tư tưởng rõ ràng, thì có lí lẽ mấy, dẫn chứng bao nhiêu cũng không đủ, không tạo được sức thuyết phục cho bài viết. Không những thế, người viết cũng cần có vốn sống phong phú, vốn văn hóa dồi dào, mới có thể giải quyết vấn đề nghị luận một cách rốt ráo, thấu tình đạt lí.
Với quan niệm đó, đọc bài viết của Hiếu thì sẽ thấy em đã có một quan điểm rõ ràng, đó là vai trò của đồng tiền trong việc tạo dựng một gia đình hạnh phúc. Hiếu viết : “…Với sự thấu hiểu lẫn nhau giữa những người trong gia đình thì nhà ta vẫn có thể sống yên ổn để đồng tiền không thể đóng vai trò cốt yếu trong việc quyết định hạnh phúc nữa”.
Xin đừng vội cho rằng vấn đề Hiếu bàn bạc còn hẹp so với yêu cầu của đề bài. Đề bài đặt ra vai trò của đồng tiền đối với cuộc sống chứ đâu phải đối với gia đình ? Cứ bình tâm rồi sẽ thấy, một bài viết hay, không chỉ nêu được cái cụ thể của vấn đề, mà qua cái cụ thể đó còn khái quát được những vấn đề rộng lớn của xã hội nữa. Qua câu văn trích trên, ai có thể quả quyết Hiếu không đặt ra một cách có chiều sâu, có chiều rộng vấn đề cần nghị luận ? Riêng với tôi, tôi nghĩ câu văn trên vừa có ý nghĩa cụ thể vừa mang nội dung khái quát, vừa là khẳng định rõ quan điểm nghị luận của Hiếu.
Một gia đình đấm ấm, hạnh phúc là một gia đình, trong đó mọi thành viên phải thấu hiểu lẫn nhau, từ thấu hiểu đến sẻ chia, rồi từ thấu hiểu đến trân trọng tình cảm và việc làm của nhau; từ thấu hiểu để biết yêu thương nhau, động viên nhau trong đời sống, điều đó mới là quan trọng có ý nghĩa quyết định hạnh phúc của gia đình chứ không phải đồng tiền có vai trò quyết định. Đấy là quan điểm của Nguyễn Trung Hiếu. Quan điểm này bắt nguồn từ tình cảm yêu thương và kính trọng ông nội và bố mẹ, những con người dù trong hoàn cảnh khó khăn, đau ốm vẫn tạo điều kiện tốt nhất để Hiếu học thật giỏi. Quan điểm của Hiếu cũng không dựa vào ý kiến của ai khác, mà là quan niệm của chính bản thân Hiếu hình thành từ thực tiễn cuộc sống của gia đình em. Từ tám năm phải chạy thận với biết bao tốn kém, nhất là những lúc mẹ đối diện với bóng dáng của tử thần; hay là trước sự khó nhọc vất vả của bố, Hiếu đã nhận thức đầy đủ về vai trò của đồng tiền. Mặc dù em không phát biểu trực tiếp cụ thể về vấn đề này, nhưng qua thái độ ghét, quý đồng tiền đã nói lên điều đó. Em ghét tiền vì mẹ ghét. Em không yêu tiền vì mẹ em không thể nằm “phòng dịch vụ”. Từ ghét đến sợ sức mạnh của đồng tiền, đồng tiền đã tạo nên những khoảng cách, những lỗ hổng lớn giữa con người này và con người khác. Đồng tiền đã hình thành ở con người ta thái độ khinh trọng trong ứng xử, giao tiếp giữa con người với con người. Nhưng cũng từ thực tiễn cuộc sống, em đã biết quý đồng tiền. Đó là những đồng tiền của các nhà sư, của các cô chú trong Hội Chữ thập đỏ đã giúp đỡ gia đình em. Thậm chí nâng niu từng lời động viên thăm hỏi của bạn bè, “dù chưa giúp gì được về vật chất, tiền bạc nhưng luôn quan tâm hỏi thăm sức khỏe của mẹ… Nhờ họ mà con cảm thấy ấm lòng hơn, vững tin hơn”.
Cho nên, khi nói về đồng tiền, Hiếu viết : "Cũng từ dạo ấy, đầu óc non nớt của con mới dần vỡ lẽ ra rằng tiền bạc chính là mồ hôi, nước mắt, là máu (theo đúng nghĩa đen của nó, vì có tiền mới được chạy thận lọc máu mà) và bao nỗi niềm trăn trở lo lắng của bố và mẹ”. Như thế là Hiếu đã ý thức được giá trị của đồng tiền, biết thế nào là đồng tiền chân chính. Và một khi đã nhận thức được giá trị đích thực của đồng tiền, Hiếu mới biết quý công lao, sự hi sinh, nỗi cay cực của bố mẹ em đã trải. Và khi bố mẹ hi sinh cho Hiếu tại sao Hiếu lại không thể vì bố mẹ mà hi sinh ? Vì thế, tôi hiểu tại sao Hiếu lại chọn còn đường “khổ hạnh” nhịn ăn sáng đến nỗi sụt mất 8 kí “để tiết kiệm chút tiền cho mẹ, cho gia đình” . Hành động của Hiếu xuất phát từ sự “thấu hiểu” những tấm lòng của những người thân trong gia đình và những người có từ tâm trong xã hội.
Tất nhiên, tôi cũng không tán đồng hạnh động nhịn ăn để dành tiền phụ giúp mẹ của Hiếu. Những nếu xét từ sự “thấu hiểu lẫn nhau của những người trong gia đình” mới trân trọng nhận thức của Hiếu. Đúng là trong cuộc sống, đồng tiền có vai trò rất lớn, nhưng không là tất cả. Chỉ có những tấm lòng biết “thấu hiểu” mới là trên hết, quyết định tất cả, không “để đồng tiền không thể đóng vai trò cốt yếu trong việc quyết định hạnh phúc nữa”. Nhưng tôi lại nghĩ, trong khi Hiếu thấu hiểu, thì bố mẹ em đã thực sự thấu hiểu em chưa ? Tại sao Hiếu phải day dứt suy tư : “Con cảm thấy bất lực ghê gớm và rất cắn rứt lương tâm khi mẹ không đồng ý với các kế hoạch của con”. Tại sao Hiếu lại dùng từ “tống” trong câu văn này : “Mẹ cứ một mực “tống” con đến trường và bảo mẹ chỉ cần con học giỏi thôi, con giỏi thì mẹ sẽ khỏe”. Tại sao em van vỉ “Mẹ đừng cấm đoán con khi con đi lấy chầy, cối để giã lạc vừng”. Người mẹ nào không yêu thương con, xã hội nào lại bình tâm cho trẻ vị thành niên phải nhọc nhằn lao động kiếm sống ? Không người mẹ nào như thế, không một xã hội nào muốn thế! Nhưng ở người mẹ của Hiếu và cả nhiều bậc phụ huynh hiện nay họ chưa thật thấu hiểu con họ nên chưa ứng xử “dân chủ” với con. Họ đã thực sự “thấu hiểu” con chưa ? Vì vậy, tôi hiểu tại sao, Hiếu đã vi phạm quy cách viết thư bằng hình thức tạo ấn tượng mạnh khi mở đầu bức thư bằng những lời cằn nhằn, gắt gỏng của mẹ : “Trời ơi là trời! Anh ăn đi cho tôi nhờ, đừng có nhịn ăn sáng nữa. Đừng có dở hơi đi tiết kiệm mấy đồng bạc lẻ thế. Anh tưởng rằng thiếu tiền như thế thì tôi chết à?”. Đó là những “điệp khúc” mẹ cất lên hàng ngày dạo gần đây vì con quyết định nhịn ăn sáng đi học để tiết kiệm chút tiền cho mẹ, cho gia đình. Có lúc mẹ còn gắt lên, hỏi con: “Sao cứ phải đắn đo khổ sở về tiền đến thế nhỉ?” . Và rồi kết thúc bằng giọng ăn năn : “Đứa con ngốc nghếch của mẹ”.
Tóm lại, qua bài viết này, tôi không bênh vực cho Hiếu, cũng không lên án những bậc làm cha làm mẹ mà chỉ mong sao như Nguyễn Trung Hiếu khát khao : “…Với sự thấu hiểu lẫn nhau giữa những người trong gia đình thì nhà ta vẫn có thể sống yên ổn để đồng tiền không thể đóng vai trò cốt yếu trong việc quyết định hạnh phúc nữa”. Và không chỉ những người trong gia đình mà cả cộng đồng đều biết “thấu hiểu”, lúc ấy không những gia đình êm ấm mà xã hội cũng sẽ bình yên biết bao !
HD, 10-11-2011
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét